తెలంగాణలో సుసంపన్నమైన జానపద గిరిజన సంగీతాన్ని ప్రపంచవ్యాప్తం చేయడానికి సంగీత కచేరీని పెద్ద ఎత్తున తెలంగాణ సాంస్కృతిక సారథి ఏర్పాటు చేస్తుంది. తెలంగాణ ప్రాంతం విభిన్న సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని ప్రదర్శించడానికి ఇది అద్భుతమైన మార్గం. ఈ కచేరీలో తెలంగాణలోని వివిధ వర్గాల నుండి ప్రతిభావంతులైన జానపద మరియు గిరిజన సంగీత కళాకారులు ప్రజా వేదిక ద్వారా ప్రదర్శిస్తారు, అంతరించిపోతున్న కళలు ప్రత్యేక సంగీత సంప్రదాయాలు వాయిద్యాలను హైలైట్ చేస్తుంది. వేదికను తెలంగాణ సాంప్రదాయ మూలాంశాలతో అలంకారాలతో అలంకరించి మ్యూజియం ఏర్పాటు చేస్తుంది. తెలంగాణ ప్రాంతం శక్తివంతమైన సాంస్కృతిక సౌందర్యాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది. ఆకర్షణీయమైన ప్రదర్శనను నిర్ధారించడానికి, వివిధ రకాల జానపద గిరిజన సంగీత రూపాలను కచేరీలో చేర్చాలి. తెలంగాణ లంబాడీ, గుస్సాడి, డప్పు, కోలాటం, పేరిణి వంటి విభిన్న జానపద కళా ప్రక్రియలకు ప్రసిద్ధి చెందింది. ఈ రూపాలను గోండ్, కోయా మారియా వంటి గిరిజన సంగీత శైలులతో పాటు ప్రదర్శించాలి. ప్రతి ప్రదర్శన ఆయా వర్గాల ప్రత్యేక లయలు, శ్రావ్యత నృత్య రూపాల్లో ఒక సంగ్రహావలోకనం అందిస్తుంది. కచేరీ జానపద మరియు గిరిజన సంగీతకారుల మధ్య సహకారాన్ని కూడా కలిగి ఉంటుంది, వారి విభిన్న శైలుల యొక్క అందమైన కలయికను అనుమతిస్తుంది. ఈ ఏకీకరణ తెలంగాణ సంగీతంలోని వైవిధ్యాన్ని ప్రదర్శించడమే కాకుండా వివిధ వర్గాల మధ్య ఐక్యత సాంస్కృతిక మార్పిడిని ప్రోత్సహిస్తుంది. ప్రేక్షకులను మరింత నిమగ్నం చేయడానికి, సంప్రదాయ నృత్యాలలో పాల్గొనడానికి హాజరైనవారిని ఆహ్వానించడం లేదా ప్రాథమిక లయలను నేర్చుకునే లేదా సాధారణ వాయిద్యాలను వాయించే అవకాశాలను అందించడం వంటి ఇంటరాక్టివ్ అంశాలను కచేరీలో చేర్చాలి.
ఇది లీనమయ్యే అనుభూతిని సృష్టిస్తుంది, ప్రేక్షకులు జానపద సంగీతం సంస్కృతితో మరింత లోతుగా కనెక్ట్ అయ్యేలా చేస్తుంది. ప్రతి ప్రదర్శనకు ముందు సంక్షిప్త కథనాలు లేదా పరిచయాలను చేర్చడం అర్ధవంతంగా ఉంటుంది, ఇక్కడ సంగీతకారులు వారి సంగీతం యొక్క చారిత్రక మరియు సాంస్కృతిక ప్రాముఖ్యతపై అంతర్దృష్టులను పంచుకోవచ్చు. ఇది తెలంగాణ విశిష్ట సంగీత సంప్రదాయాలపై ప్రేక్షకులకు అవగాహన ప్రశంసలను పెంచుతుంది. మొత్తం మీద, తెలంగాణ జానపద మరియు గిరిజన సంగీతకారులు జరుపుకునే సంగీత కచేరీ ఈ ప్రాంతం యొక్క సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని గౌరవించడానికి ప్రదర్శించడానికి అద్భుతమైన మార్గం. సాంప్రదాయ సంగీత రూపాలను కాపాడేందుకు, సాంస్కృతిక వైవిధ్యాన్ని ప్రోత్సహించడానికి మరియు తెలంగాణ ప్రజలలో గర్వం ఐక్యతను పెంపొందించడానికి ఇది ఒక వేదికగా ఉపయోగపడుతుంది. బుర్ర వీణ తెలంగాణకు ప్రత్యేకమైన తంత్ర వాయిద్యం, ఇది త్వరలో అంతరించిపోవచ్చు. నారాయణపేట జిల్లాలోని దామరగిద్ద గ్రామానికి చెందిన దాసరి కొండప్ప వాయించగల చివరి సంగీత విద్వాంసుడు. తన పూర్వీకుల మాదిరిగానే కొండప్ప కూడా బుర్ర వీణతో పాటలు పాడుతూ కథలు చెబుతూ జీవనం సాగించేవాడు.’’బుర్ర వీణ ‘భూమి వీణ’ మరియు గిరిజనుల ‘విల్లాడి వద్యాలు’ (విల్లు తీగతో వాయించే వాయిద్యం)కి సంబంధించినది. ఇది అనేక తంతి వాయిద్య సమ్మేళనం మరియు బుర్ర వీణ వాయించగల ఏకైక సజీవ మానవుడు కొండప్ప. తెలంగాణలో చిన్న చిన్న జలదరింపు గంటలతో వాయించి, 24 శబ్దాలను వినిపించగలరు, తాను వాయించే రాగాలను వదిలేయగలడు’’ .ఆదర్శవంతమైన గోరింటాకును కనుగొని, దానిని పొడిగా చేసి, శరీరాన్ని తయారు చేయడానికి దానిలోని పదార్థాలను ఖాళీ చేయాలి. విత్తనాలను తీసివేసి, నేరుగా స్టిక్ తీసుకొని శరీరానికి దాన్ని ఎగువ మరియు దిగువన తీగలను కట్టాలి. 3 తీగలను ఉపయోగిస్తారు తన సంగీతం కథతో, కొండప్ప బహుశా భక్తి ఉద్యమం యొక్క మిగిలిన కొద్దిమంది ప్రతిపాదకులలో ఒకడు, ఇది హిందూమతంలోని ఆస్తిక ధోరణి, ఇది ఆధ్యాత్మికతకు వ్యక్తిగత-కేంద్రీకృత మార్గాన్ని అందించినందున పెద్ద ఎత్తున సామాజిక సంస్కరణకు దారితీసింది. కుల ఆధారితమైనది కంటే.ఇదిలావుండగా, కొండప్ప మరియు అతని బుర్ర వీణకు తక్కువ మంది టేకర్లు ఉన్నారు దానికి కారణం కులం.’’బుర్ర వీణని సమాజంలోకి రావడానికి అడ్డంకి దాసరి కొండప్ప కులం కావచ్చు. అతను మాల దాసరి (దళితుడు.) అందుకే ప్రజలు తన వద్దకు రాకపోవడానికి కారణం. షెహనాయి ఒక సంగీత వాయిద్యం, ఇది భారత ఉపఖండం నుండి ఉద్భవించింది. ఇది చెక్కతో తయారు చేయబడిరది, ఒక చివర డబుల్ రెల్లు మరియు మరొక చివర లోహం లేదా చెక్కతో కూడిన గంట. దీని ధ్వని శుభం మరియు పవిత్రత యొక్క భావాన్ని సృష్టిస్తుంది మరియు నిర్వహించబడుతుంది మరియు దాని ఫలితంగా, రాజ న్యాయస్థానంలో కనిపించే తొమ్మిది వాయిద్యాలు ఉన్నాయి. షెహనాయ్ దక్షిణ భారత నాదస్వరం మాదిరిగానే ఉంటుంది.
షెహనాయి పుంగి (ప్రధానంగా పాము మనోహరం కోసం ఉపయోగించే వుడ్విండ్ జానపద వాయిద్యం)ను మెరుగుపరచడం ద్వారా అభివృద్ధి చేయబడినట్లు భావిస్తున్నారు.షెహనాయ్ యొక్క మూలం యొక్క మరొక సిద్ధాంతం ఏమిటంటే, ఈ పేరు ‘‘షా-నాయి’’ అనే పదం యొక్క మార్పు. ‘‘నై’’ అనే పదాన్ని అనేక భారతీయ భాషలలో బార్బర్ అనే అర్థంలో ఉపయోగిస్తారు. ‘‘షా’’ అనే పదం రాయల్ని సూచిస్తుంది. ఇది మొదట షా ఛాంబర్స్లో ప్లే చేయబడిరది మరియు నై (మంగలి) వాయించేవాడు కాబట్టి, ఆ వాయిద్యానికి ‘‘షెహ్నాయి’’ అని పేరు పెట్టారు. షెహనాయ్ శబ్దం శుభప్రదంగా భావించడం ప్రారంభమైంది. మరియు ఈ కారణంగా ఇది ఇప్పటికీ దేవాలయాలలో ఆడబడుతుంది మరియు ఏదైనా భారతీయ వివాహానికి అనివార్యమైన అంశం. గతంలో, షెహ్నాయి రాజ న్యాయస్థానాలలో కనిపించే తొమ్మిది వాయిద్యాల నౌబాట్ లేదా సాంప్రదాయ సమిష్టిలో భాగం. మొన్నటి వరకు దేవాలయాలు, పెళ్లిళ్లలో మాత్రమే వాడేవారు. ఈ పరికరాన్ని శాస్త్రీయ వేదికపైకి తీసుకువచ్చిన ఘనత ఉస్తాద్ బిస్మిల్లా ఖాన్కు చెందుతుంది.జమిడిక అనేది చెక్క మరియు లోహంతో తయారు చేయబడిన ఒక తీగ మరియు పెర్కషన్ వాయిద్యం. ఈ అరుదైన వాయిద్యం ఆంధ్రప్రదేశ్లో ఉంది. రిటైర్డ్ ప్రొఫెసర్ జయధీర్ తిరుమలరావు సేకరణ నుంచి రెండు వేలకు పైగా కళాఖండాలతో, ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ, ఛత్తీస్గఢ్ మరియు ఒడిశాలో విస్తరించి ఉన్న కోయలు, గోండులు మరియు చెంచుల వంటి గిరిజనుల సంగీత వాయిద్యాల యొక్క విస్తారమైన శ్రేణిని భావితరాలకు అందించాల్సిన అవసరం ఎంతైనా ఉంది. గిరిజన జీవితంలో సంగీతం మరియు పండుగ నృత్యాలు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తాయి కాబట్టి, ఈ వాయిద్యాలు సహజంగా లభించే వివిధ పదార్థాలతో చేతితో తయారు చేయబడ్డాయి, ఉదాహరణకు గాలి, పెర్కషన్ తీగ, చెక్క, ఇత్తడి, వెదురు, పొట్లకాయతో పాటు చర్మాలు మరియు కొమ్ములతో తయారు చేయబడ్డాయి. కిక్రి అనేది ఖోన్ అని పిలువబడే విల్లుతో వాయించే ఒక సున్నితమైన గోండ్ వాయిద్యం, దీని తయారీలో చెట్టు కాండంపై రంధ్రం చేసి మేక చర్మంతో కప్పి చతురస్రాకారపు రెసొనేటర్ను తయారు చేయడం చాలా శ్రమతో కూడుకున్న ప్రక్రియ. ఒకసారి అందులో వెదురు ముక్కను అమర్చారు, పూటీలు అని పిలువబడే మూడు రంధ్రాలలో చెక్క కర్రలు వేయబడతాయి. ఇది మధురమైన ధ్వనిని సృష్టిస్తుంది.ప్రదర్శనలో సంగీత వాయిద్యం కాకుండా, ఆది చిత్రం ‘పాట్లు’, నకాషి చిత్రకారులు చేసిన రంగురంగుల మరియు క్లిష్టమైన స్క్రోల్స్తో ముడిపడి ఉంది రాతి శాసనాలు, కాగితపు చుట్టలు, తాళపత్ర రాతప్రతులు, పాత పుస్తకాలు మరియు రాగి వంటి అరుదైన సాహిత్య సామగ్రిని ప్రదర్శించిన ఆది అక్షరం. ప్లేట్లు.ఆభరణాల విభాగంలో, గిరిజన మెటల్ ఆర్ట్వర్క్ మరియు చోకర్ల ఆకట్టుకునే డిజైన్లతో కూడిన ఆభరణాలు, కళ్యాణ మంజీరమ్లు మరియు పురాతన మూలాంశాలు పట్టణ యువతులను ఆకట్టుకోలేకపోయాయి.జానపద సంస్కృతి ప్రకృతితో వారి దగ్గరి సంబంధం నుండి ఉత్పన్నమయ్యే శ్రావ్యత ప్రజల దృష్టిని ఆకర్షిస్తూనే ఉంటుంది.జమిడికాలో, జటీస్-బోల్స్ క్రమాన్ని ప్లే చేయడానికి లోపల ఉన్న తీగను లాగుతారు. ఆఫ్ ఆన్, ప్లేయర్ లోపలి భాగంలో ఉన్న పరికరం యొక్క గోడను కూడా నొక్కుతుంది. ఈ వాయిద్యం వలరాజు కథ – యాదవ రాజు కథ వంటి తెలుగు పాటల పఠనంలో తోడుగా ఉపయోగించబడుతుంది. ఈ రుంజ ప్రదర్శన కళాకారులు విశ్వకర్మ కులానికి సంబంధించిన సంఘటనలు, దక్ష యజ్ఞం, పార్వతి వివాహం, రుంజ జాతి మూలం కథ మొదలైన వాటికి సంబంధించిన కథలను వివరిస్తారు
-డా .జి.వెన్నల గద్దర్,
( చైర్మన్, తెలంగాణ సాంస్కృతిక సారథి)
