కశ్మీర్‌ లోయలో ఈసారి ఊహించిన దానికంటే ఎక్కువ వోటింగ్ శాతం నమోదైంది. అయితే ఇదే ఉత్సాహం దేశ రాజధానిలో కూడా ప్రతిబింబించాలి. కానీ ఈసారి న్యూదిల్లీలో కేవలం 55.43% వోటర్లు మాత్రమే తమ వోటు హక్కును వినియోగించుకున్నారు. దశాబ్దాల తర్వాత, ఈ సంఖ్యలను పరిశీలిస్తున్న పరిశోధకులు న్యూ దిల్లీ, అనంతనాగ్‌ల పోలింగ్ శాతం పోక‌డ‌లు ఒకేలా ఉన్నాయని సూచించలేదా? దిల్లీ మాత్రమే కాకుండా ముంబై, ఇతర ప్రధాన నగరాలు కూడా ఈ విషయంలో ప్ర‌జాస్వామ్య‌పు పిలుపును బేఖాతరు చేశాయి. భారతీయ ప్రజాస్వామ్యం ను “వైట్ కాలర్” జనాభా కంటే గ్రామీణ జనాభానే ఎక్కువ సమర్థించింది.
18వ లోక్‌సభ ఎన్నిక‌ల్లో భాగంగా చివరి దశ పోలింగ్ ఇటీవ‌లే విజ‌య‌వంతంగా ముగిసింది. ఇప్పుడు ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద వోట్ల పండుగ‌కు సంబంధించిన ఫలితాల కోసం దేశం మొత్తం ఆసక్తిగా ఎదురుచూస్తోంది. విదేశాల్లోని ప్రజలు సైతం ఎన్నికల ఫలితాలను ఆసక్తిగా గమనిస్తున్నారు. భారతదేశ ఎన్నికలు ప్రత్యేకమైనవి. ఒక్కో ఎన్నికలు ఒక్కో విభిన్న‌మైన వైఖరులను వెల్లడిస్తున్నాయి. ఈసారి, ఉదాహరణకు, కాశ్మీర్ లోయలో సగటున 50% కంటే ఎక్కువ వోట్లు పోలయ్యాయి. ఒకప్పుడు తీవ్రవాదులకు కంచుకోటగా ఉన్న అనంత్‌నాగ్‌లో పోలింగ్ శాతం 55.4 శాతానికి చేరుకుంది. కాశ్మీర్‌లో గతంలో జరిగిన ఎన్నికలు తరచుగా అల్ల‌ర్లు, హింసాత్మక ఘ‌ట‌న‌లతో ప్ర‌భావిత‌మ‌య్యాయి. కానీ ఈసారి, కొత్త ఆశలు రేకెత్తించాయి. అక్క‌డి ప్ర‌జ‌ల్లో ఉత్సాహం స్పష్టంగా కనిపించింది.
1980ల నుంచి జరిగిన ప్రతీ ఎన్నికలలో ఈసారి ఎన్నికలు మినహా, వేర్పాటువాదులు ప్రజలను బలవంతంగా వోటు వేయడానికి ప్రయత్నిస్తున్నారని పేర్కొన్నారు. ఎన్నికలను బహిష్కరించాలని ప్రజలను కోరేవారు. అటువంటి బహిష్కరణ పిలుపులను ధిక్కరించి, కఠినమైన పరిణామాలను ఎదుర్కొన్న వ్యక్తులను నేను కలిశాను. 2019 ఆగస్టు 5న ఆర్టికల్ 370ని రద్దు చేసిన తర్వాత కాశ్మీర్ లోయలో ఇది మొదటి సార్వత్రిక ఎన్నికలు. ఎన్నికల సంఘం అత్యంత వివేకాన్ని ప్ర‌ద‌ర్శించాల‌ని మునుపటి అనుభవాలు గుర్తుచేశాయి. ఇది కూడా నెరవేరింది. దీంతో లోయలో చిన్నపాటి హింసాత్మక ఘటనలు కూడా చోటుచేసుకోలేదు. దిల్లీలో తమ గళం వినిపించాలంటే ప్రజాప్రతినిధులను ఎన్నుకుని దేశంలోనే అతిపెద్ద పంచాయితీకి పంపడమే మార్గమని కశ్మీరీలు స్పష్టంగా గ్రహించారు. పాకిస్తానీ మోసానికి రోజులు వచ్చాయని నమ్మాలా? పరిస్థితి నిస్సందేహంగా మెరుగుపడింది, అయితే మనం అప్రమత్తంగా ఉండాలి. ఈ ప్రాంతంలో, ప్రజాస్వామ్యం, ప్రజల మధ్య సంబంధాలు తరచుగా బ‌ల‌హీనంగా ఉన్నాయని గత అనుభవాలు చెబుతున్నాయి.
కశ్మీర్‌ లోయలో ఈసారి ఊహించిన దానికంటే ఎక్కువ వోటింగ్ శాతం నమోదైంది. అయితే ఇదే ఉత్సాహం దేశ రాజధానిలో కూడా ప్రతిబింబించాలి. కానీ ఈసారి న్యూదిల్లీలో కేవలం 55.43% వోటర్లు మాత్రమే తమ వోటు హక్కును వినియోగించుకున్నారు. దశాబ్దాల తర్వాత, ఈ సంఖ్యలను పరిశీలిస్తున్న పరిశోధకులు న్యూ దిల్లీ, అనంతనాగ్‌ల పోలింగ్ శాతం పోక‌డ‌లు ఒకేలా ఉన్నాయని సూచించలేదా? దిల్లీ మాత్రమే కాకుండా ముంబై, ఇతర ప్రధాన నగరాలు కూడా ఈ విషయంలో ప్ర‌జాస్వామ్య‌పు పిలుపును బేఖాతరు చేశాయి. భారతీయ ప్రజాస్వామ్యం ను “వైట్ కాలర్” జనాభా కంటే గ్రామీణ జనాభానే ఎక్కువ సమర్థించింది.
మీ పరిశీలన కోసం మరొక ఉదాహ‌ర‌ణ చెబుతాను.. 1951-52లో జరిగిన మొదటి సాధారణ ఎన్నికలలో దాదాపు 173.2 మిలియన్ల మంది వోటర్లుగా ఉన్నారు. వీరిలో 44.87% మంది తమ వోటు హక్కును వినియోగించుకున్నారు. ప్రస్తుతం దేశంలో 970 మిలియన్ల మంది వోటు హక్కును నమోదు చేసుకున్నారు. మొత్తం ఏడు దశల నుంచి ఇప్పటివరకు ఎన్నికల సంఘం నుంచి అందిన సమాచారం ప్రకారం గత ఎన్నికలతో పోలిస్తే ఈసారి వోటింగ్ శాతం తక్కువగా నమోదైంది.
మరో గమనించదగ్గ వాస్తవం ఏమిటంటే, మొదటి సాధారణ ఎన్నికలు ఐదు నెలల పాటు కొనసాగాయి, అయితే ఈసారి అది ఒకటిన్నర నెలల పాటు కొనసాగింది. ఇది దేశ చరిత్రలో రెండవ అతి సుదీర్ఘ‌మైన ఎన్నికలు. ఈ సమయంలో వేస‌విలో భ‌రించ‌లేని హీట్ వేవ్ లు అభ్య‌ర్థుల ప్రచారాలు, పౌరుల వోటింగ్ రెండింటినీ అడ్డుకున్నాయి. చాలా మంది రాజకీయ నాయకులు, ప్రముఖులు ఎన్నికల వ్యవధిని తగ్గించాలని, విపరీతమైన ఎండ‌లు కాసే న‌డివేస‌వి లేదా చలికాలంలో ఎన్నికలు నిర్వహించకుండా ఉండాలని ఎన్నికల సంఘానికి విజ్ఞప్తి చేయడంలో ఆశ్చర్యం లేదు. అలాగే, “ఒకే దేశం, ఒకే ఎన్నికలు” అనే భావనను బలంగా సమర్థిస్తున్నారు.
మ‌రోవైపు ఎన్నికల ప్రచారంలో రాజకీయ నాయకులు, ప‌లు పార్టీల అభ్య‌ర్థులు మరోసారి దేశ ప్రజలు చీద‌రించుకునేలా ప‌రుష పదజాలంతో ప్రసంగాలు చేశారు. ఇటువంటి రాజకీయ ప్రసంగాలు వోటర్ల నమ్మకాన్ని దెబ్బతీస్తుంది, సున్నితమైన హిందీ బెల్ట్‌లో తక్కువ వోటింగ్ శాతం ఉంది. మన నాయకులు నిరాధారమైన ప్రకటనలు చేస్తూ సోషల్ మీడియాలో ట్రోలింగ్ కు గురవుతున్నారనే విషయాన్ని మర్చిపోతున్నారు. నాయకులు చేసే అసంబద్ధ ప్రకటనలను అవహేళన చేస్తూ లెక్కలేనన్ని మీమ్స్ ఈసారి వైర‌ల్ అయ్యాయి. దేశంలోని రాజకీయ పార్టీలు, రాజకీయ నాయకులు వారు చెప్పే మాట‌ల‌ను వాటిని ఎందుకు ప‌రిశీలించుకోరు అనే ప్ర‌శ్న‌లు త‌లెత్తుతున్నాయి.
వోటింగ్ డేటాను సేకరించడంలో జాప్యం, నాయకులు అసభ్య పదజాలంతో చేసే ప్ర‌సంగాల‌ను అరికట్టకపోవడం వంటి అంశాలపై ఈసారి కూడా ఎన్నికల సంఘం విమర్శలు ఎదుర్కొంది. ఇంత విశాలమైన దేశంలో హింస-రహిత ఎన్నికలను నిర్వ‌హించ‌డంలో ఎన్నికల కమిషన్ ప్రశంసనీయ చ‌ర్య‌లు.. పై విమ‌ర్శ‌ల‌ను మ‌రుగున‌ప‌డేసింది. మరో చెప్పుకోదగ్గ అంశం ఏమిటంటే, కాశ్మీర్ కంటే బెంగాల్‌లో ఎక్కువ హింస జరిగింది. అయితే, గత ఎన్నికలతో పోలిస్తే బెంగాల్‌లో ఎన్నికలు ప్రశాంతంగా జరుగుతున్నాయన్నది కూడా నిజం. కమిషన్ దాని లోపాలు, విజయాలు రెండింటినీ మూల్యాంకనం చేస్తుందని ఆశిస్తున్నాము. ఎన్నికల ప్రక్రియను మెరుగుపరచడం ఈ సమయంలో అత్యంత ముఖ్యమైన అవసరం.
శశి శేఖర్
హిందూస్థాన్‌ ఎడిటర్-ఇన్-చీఫ్
