“ఫోరెన్సిక్ విశ్లేషణల ప్రకారం మంటలు ప్రారంభమైన తర్వాత వాటి తీవ్రత అమాంతం పెరిగింది. దీనికి ముఖ్య కారణం బస్సు లగేజీ క్యాబిన్లో నిబంధనలకు విరుద్ధంగా దాదాపు 400కు పైగా మొబైల్ ఫోన్లు, ఇతర ఎలక్ట్రానిక్ వస్తువుల పార్సిల్ను రవాణా చేయడం. ఈ మొబైల్ ఫోన్ల బ్యాటరీలలోని లిథియం లోహం అధిక ఉష్ణోగ్రతకు గురైనప్పుడు వేగంగా పేలిపోయి అగ్నిని వేగంగా వ్యాపింపజేసి లగేజీ క్యాబిన్ పైభాగంలో ఉన్న ప్రయాణికుల కంపార్ట్మెంట్కు వ్యాపించేలా చేసింది.”
కర్నూలు సమీపంలో జరిగిన ప్రైవేట్ ట్రావెల్స్ బస్సు అగ్నిప్రమాదం దేశ రవాణా చరిత్రలో మరొక చీకటి అధ్యాయాన్ని లిఖించింది. అర్ధరాత్రి వేళ నిద్రిస్తున్న ప్రయాణికులను మృత్యువు కబళించిన ఈ ఘోర విషాదం రోడ్డు భద్రత, ప్రైవేట్ ట్రావెల్స్ వ్యవస్థలోని లోపాలు, అధికారుల పర్యవేక్షణ వైఫల్యాలపై తీవ్ర చర్చకు దారితీసింది. ఇది కేవలం ఒక రోడ్డు ప్రమాదం కాదు, భద్రతా ప్రమాణాలను నిర్లక్ష్యం చేయడం వల్ల జరిగిన మానవ తప్పిదం.
ప్రమాదం సంభవించిన తీరు- లోపాల విశ్లేషణ:
ఈ విషాదకర ఘటన ప్రాథమికంగా ఒక చిన్న రోడ్డు ప్రమాదంతో మొదలైనట్లు దర్యాప్తులో వెల్లడైంది. వీ కావేరీ ట్రావెల్స్ కు చెందిన బస్సు జాతీయ రహదారిపై అప్పటికే ప్రమాదం జరిగి రోడ్డు మీదున్న ఒక ద్విచక్ర వాహనాన్ని ఢీకొట్టింది. ఆ బైక్ను బస్సు కొంత దూరం ఈడ్చుకెళ్లడం వల్ల బస్సులోని ఇంధన ట్యాంక్ దెబ్బతింది. ఈ కారణంగా డీజిల్ వంటి ఇంధనం రోడ్డుపైకి లీక్ కావడం, ఇంజిన్ భాగాల వేడి లేదా రాపిడి కారణంగా నిప్పు రవ్వలు చెలరేగి మంటలు ప్రారంభమయ్యాయి. అయితే చిన్న ప్రమాదంగా మొదలైన ఈ ఘటన ఇంత భారీ ప్రాణనష్టానికి దారితీయడానికి ప్రధాన కారణం ఆ బస్సులో ఉన్న భద్రతా లోపాలే. దర్యాప్తు నివేదికలు, ఫోరెన్సిక్ విశ్లేషణల ప్రకారం మంటలు ప్రారంభమైన తర్వాత వాటి తీవ్రత అమాంతం పెరిగింది.
దీనికి ముఖ్య కారణం బస్సు లగేజీ క్యాబిన్లో నిబంధనలకు విరుద్ధంగా దాదాపు 400కు పైగా మొబైల్ ఫోన్లు, ఇతర ఎలక్ట్రానిక్ వస్తువుల పార్సిల్ను రవాణా చేయడం. ఈ మొబైల్ ఫోన్ల బ్యాటరీలలోని లిథియం లోహం అధిక ఉష్ణోగ్రతకు గురైనప్పుడు వేగంగా పేలిపోయి అగ్నిని వేగంగా వ్యాపింపజేసి లగేజీ క్యాబిన్ పైభాగంలో ఉన్న ప్రయాణికుల కంపార్ట్మెంట్కు వ్యాపించేలా చేసింది. అంతేకాక బస్సులోని సీట్లు, అంతర్భాగాలు త్వరగా మంటలు అంటుకునే ప్లాస్టిక్, రెగ్జీన్ మెటీరియల్తో తయారై ఉండడం కూడా విషాద తీవ్రతను పెంచింది. ప్రమాద సమయంలో ప్రయాణికులు తప్పించుకోవడానికి ఉన్న మార్గాలు కూడా మూసుకుపోయాయి. అత్యవసర ద్వారాలు పనిచేయకపోవడం, అద్దాలు పగలగొట్టే సుత్తి అందుబాటులో లేకపోవడం, ప్రధాన ద్వారం వద్ద ఉండే హైడ్రాలిక్ వైర్లు కాలిపోవడం వల్ల డోర్ సకాలంలో తెరుచుకోకపోవడం వంటి కారణాల వల్ల ప్రయాణికులు మంటల నుండి బయటపడలేకపోయారు. బస్సులో ఉండాల్సిన ఫైర్ ఎక్స్టింగ్విషర్లు ఖాళీగా ఉండడం లేదా పనిచేయని స్థితిలో ఉండడం కూడా యాజమాన్య తీవ్ర నిర్లక్ష్యాన్ని స్పష్టం చేసింది. ఈ సాంకేతిక, భద్రతా లోపాల కలయికే చిన్న ప్రమాదాన్ని ఒక పెను విషాదంగా పరిణమింపజేసింది.
ప్రమాదాలకు మూల కారణాలు, బాధ్యులు:
ఇటువంటి బస్సు అగ్నిప్రమాదాలు తరచుగా జరగడానికి భారతదేశంలో అనేక వ్యవస్థాగత లోపాలు, నిర్లక్ష్యాలు కారణమవుతున్నాయి. ప్రైవేట్ ట్రావెల్స్ యాజమాన్యాలు ప్రయాణికుల భద్రత కంటే లాభాలకే ఎక్కువ ప్రాధాన్యత ఇవ్వడం ఈ ప్రమాదాలకు ప్రధాన కారణం. నిబంధనలకు విరుద్ధంగా సులభంగా మంటలు అంటుకునే వస్తువులను రవాణా చేయడం, భద్రతా పరికరాలు సరిగా లేకపోయినా బస్సులను నడపడం వంటి చర్యలకు యాజమాన్యాలు ప్రత్యక్షంగా బాధ్యత వహించాలి. అంతేకాకుండా బస్సుల నిర్వహణలో లోపాలు, నాసిరకం వైరింగ్ను ఉపయోగించడం కూడా మంటలు చెలరేగడానికి కారణమవుతుంది. మరోవైపు, రోడ్లపై తిరిగే ప్రతి వాహనం భద్రతా ప్రమాణాలను పాటిస్తున్నదీ లేనిదీ పర్యవేక్షించాల్సిన బాధ్యత రవాణా శాఖపై ఉంది.
ప్రైవేట్ బస్సులలో తరచుగా తనిఖీలు నిర్వహించడంలో పర్యవేక్షణాధికారుల వైఫల్యం స్పష్టంగా కనిపిస్తోంది. ఫిట్నెస్ సర్టిఫికేట్ల జారీలో అవినీతి లేదా అలసత్వం, నిబంధనలు ఉల్లంఘిస్తున్నా చర్యలు తీసుకోకపోవడం వంటివి ఈ విషాదాలకు పరోక్షంగానూ దారితీశాయి. ఇక, డ్రైవర్ల లోపం, రోడ్డు నిబంధనల ఉల్లంఘన కూడా ప్రమాదానికి కారణమయ్యాయి. కర్నూలు ఘటనలో దొంగ సర్టిఫికెట్లతో డ్రైవింగ్ లైసెన్స్ పొందడం, రోడ్డు మీదున్న ద్విచక్ర వాహనాన్ని గమనించి కూడా దాని మీద నుండి బస్సును పోనివ్వడం, డ్రైవర్లు సమన్వయ లోపంతో ప్రమాదాన్ని చిన్నదిగా భావించి బస్సును ఆపకపోవడం వంటివి కూడా దీనికి తోడయ్యాయి. డ్రైవర్ల డ్యూటీ వేళల్లో ఒత్తిడి, సరైన విశ్రాంతి లేకపోవడం కూడా అతివేగానికి, డ్రైవింగ్ లోపాలకు దారితీస్తుంది.
తీసుకోవలసిన జాగ్రత్తలు:
ఇటువంటి ఘోర విషాదాలు మళ్లీ జరగకుండా నిరోధించడానికి ఒక కఠినమైన, బహుళ అంచెల విధానాన్ని అనుసరించాలి. మొదటగా బస్సుల నిర్మాణంలో కఠినమైన భద్రతా ప్రమాణాలను అమలు చేయాలి. బస్సులోపల సీట్లు, కర్టెన్లు త్వరగా మంటలు అంటుకోని, అగ్ని నిరోధిత పదార్థాలను ఉపయోగించడం తప్పనిసరి చేయాలి. అలాగే ఆటోమేటిక్ ఫైర్ డిటెక్షన్, సప్రెషన్ సిస్టమ్లను ప్రతి బస్సులో అమర్చాలి. బస్సు నిర్మాణం ‘బస్ బాడీ కోడ్’ నిబంధనలను ఖచ్చితంగా పాటించాలి.
రెండవది, రవాణా శాఖ పటిష్ట పర్యవేక్షణ, అమలు చాలా అవసరం.
ఆర్టీఏ అధికారులు ప్రైవేట్ బస్సులపై తరచుగా, ఊహించని విధంగా తనిఖీలు నిర్వహించాలి. భద్రతా నిబంధనలను ఉల్లంఘించిన వాహనాల ఫిట్నెస్ సర్టిఫికేట్ను తక్షణమే రద్దు చేయాలి. ప్రయాణికుల బస్సుల్లో నిషేధిత వస్తువుల రవాణాపై పూర్తి నిషేధం విధించి నియమాన్ని ఉల్లంఘించే యాజమాన్యాలపై తీవ్రమైన క్రిమినల్ కేసులు నమోదు చేయాలి. డ్రైవర్లకు శిక్షణ, సాంకేతికత వినియోగం విషయంలో డ్రైవర్లకు అత్యవసర పరిస్థితులలో ప్రయాణికులను సురక్షితంగా బయటకు తీసే విధానాలపై తప్పనిసరిగా శిక్షణ ఇవ్వాలి. రాత్రి వేళ ప్రయాణాలలో డ్రైవర్ల విశ్రాంతిని పర్యవేక్షించడానికి, అతివేగాన్ని నియంత్రించడానికి జీపీఎస్ ఆధారిత పర్యవేక్షణ వ్యవస్థలు తప్పనిసరి చేయాలి. చివరగా ప్రయాణికులకు అవగాహన కల్పించడం కూడా ముఖ్యమే. ప్రతి ప్రయాణం ప్రారంభంలో, బస్సు సిబ్బంది తప్పనిసరిగా అత్యవసర మార్గాలు, ఫైర్ ఎక్స్టింగ్విషర్ల గురించి ప్రయాణికులకు వివరించాలి.
ఇదో గుణపాఠం కావాలి:
కర్నూలులో జరిగిన బస్సు అగ్నిప్రమాదం భద్రతా నియమాలను ఉల్లంఘించడం వల్ల జరిగిన ఒక దారుణమైన సామాజిక విషాదం. ప్రైవేట్ ట్రావెల్స్ యాజమాన్యాల నిర్లక్ష్యం, పర్యవేక్షక సంస్థల అలసత్వం, రోడ్డు నిబంధనల ఉల్లంఘన ఈ మూడు అంశాల కలయికే ఈ ప్రాణ నష్టానికి ప్రధాన కారణాలు. ఈ దుర్ఘటనను ఒక గుణపాఠంగా తీసుకుని మన రవాణా వ్యవస్థలో సమూలమైన మార్పులు తీసుకురావాల్సిన అవసరం ఉంది. కేవలం విచారణలు, పరిహారాలతో సరిపెట్టకుండా పటిష్టమైన చట్టాలు, కఠినమైన నిబంధనల అమలు, సాంకేతికత సహాయంతో భద్రతను మెరుగుపరచాలి. ప్రైవేట్ లాభాపేక్ష కంటే పౌరుల ప్రాణాలకు అత్యంత ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలి. అప్పుడే కర్నూలు విషాదం వంటి సంఘటనలు పునరావృతం కాకుండా ప్రతి ప్రయాణం సురక్షితంగా గమ్యం చేరగలదని ఆశించవచ్చు.
జనక మోహన రావు దుంగ
8247045230
