జీఎస్టీ మార్పులు: ధరల, వ్యాపార, వినియోగదారుల సమగ్ర ప్రభావాలు

జీఎస్టీ అమలులోకి రాగానే పన్ను శ్రేణులు 5%, 12%, 18%, 28%గా నిర్ణయించ బడ్డాయి. అవసరాల ఆధారంగా ఈ రేట్లను జీఎస్టీ కౌన్సిల్ సమీక్షిస్తూ మార్పులు చేస్తూ వస్తోంది. పాలు, పిండి, కూరగాయలు, ఫలాలు, ఔషధాలు, విద్యా సేవలు, ప్రాథమిక అవసరాల వస్తువులపై 0%–5% రేట్లు ఉండగా, లగ్జరీ వస్తువులు, ఆటోమొబైల్, సిగరెట్లు, సాఫ్ట్ డ్రింక్స్, ఏసీలు, ఆభరణాలు, విలాస సేవలపై 18%–28% పన్నులు అమలులో ఉన్నాయి. ఈ విభజన పన్ను వ్యవస్థలో సమతౌల్యాన్ని కల్పించింది — అవసరాల వస్తువులకు సడలింపు, విలాస వస్తువులకు అధిక రేట్లు.

కరోనా మహమ్మారి సమయంలో (2020–21) కేంద్ర ప్రభుత్వం తాత్కాలికంగా పన్ను రాయితీలు ప్రకటించింది. వైద్య పరికరాలు, ఆక్సిజన్ కాన్‌సంట్రేటర్లు, శానిటైజర్లు, మాస్కులు, ఆరోగ్య సేవలపై పన్ను తగ్గింపులు చేయడం వల్ల వైద్య రంగానికి ఊరట లభించింది. అదే సమయంలో ప్రాధమిక అవసరాల వస్తువులపై తాత్కాలిక రేటు తగ్గింపులు ప్రజలకు ఉపశమనం కల్పించాయి. దీని వలన ద్రవ్యోల్బణం నియంత్రణలోకి రావడమే కాకుండా ప్రజల కొనుగోలు శక్తి నిలబెట్ట బడింది.

ఇటీవలి కాలంలో పెరుగుతున్న ఆర్థిక అవసరాలు, ద్రవ్యోల్బణ ఒత్తిడి, ప్రభుత్వ ఆదాయ లక్ష్యాలు దృష్టిలో ఉంచుకొని పన్ను రేట్లలో కొన్ని మార్పులు జరిగాయి. ముఖ్యంగా లగ్జరీ ఉత్పత్తులు, ఆటోమొబైల్, ఎలక్ట్రానిక్ పరికరాలు, సిగరెట్లు, సాఫ్ట్ డ్రింక్స్ వంటి వస్తువులపై 28% వరకు పన్ను పెంచబడింది. ఈ మార్పు వల్ల వినియోగదారుల ఖర్చు సగటున 5–10% పెరిగింది. అయితే పాలు, ధాన్యాలు, కూరగాయలు, వైద్య సేవలు, విద్యా సేవలపై తక్కువ పన్ను రేట్లు కొనసాగించడం వల్ల సామాన్య ప్రజలకు కొంత ఉపశమనం లభిస్తోంది.

జీఎస్టీ మార్పుల ప్రభావం చిన్న, మధ్యతరహా వ్యాపారాలపై (MSME – Micro, Small and Medium Enterprises) స్పష్టంగా కనిపిస్తోంది. అధిక పన్ను రేట్లు ఉండే ఉత్పత్తుల తయారీ వ్యయాలు పెరగడంతో చిన్న వ్యాపారాలు లాభసాటిగా నిలబడలేక పోతున్నాయి. కొంతమంది MSMEలు ఖర్చు భారాన్ని వినియోగదారులపై మోపడం తప్ప వేరే మార్గం లేకుండా పోయింది. మరోవైపు తక్కువ రేట్ల కేటగిరీలో ఉన్న ఉత్పత్తులను తయారు చేసే చిన్న వ్యాపారాలు వేగంగా విస్తరించాయి. పన్ను చెల్లింపుల డిజిటల్ వ్యవస్థ, ఇన్వాయిసింగ్ సౌకర్యం, ఆన్‌లైన్ ఫైలింగ్ సిస్టమ్ వల్ల వ్యాపార పారదర్శకత పెరిగింది, అయితే కొందరు చిన్న వ్యాపారులు సాంకేతిక అవగాహన లేమితో ఇబ్బందులు ఎదుర్కొంటున్నారు.

జీఎస్టీ మార్పులు ప్రభుత్వ ఆదాయంపై కూడా ప్రభావం చూపుతున్నాయి. 2017–18లో కేంద్రానికి ₹92,000 కోట్ల ఆదాయం లభించగా, 2024–25 నాటికి అది ₹1.80 లక్షల కోట్లకు పెరిగింది. రాష్ట్రాల వాటా కూడా పెరుగుతూ, పన్ను వనరుల విస్తరణకు దోహద పడింది. పన్ను ఎగవేతలు తగ్గడంతో ప్రభుత్వ ఆదాయ స్థిరత్వం పెరిగింది. జీఎస్టీ కౌన్సిల్ ఆధ్వర్యంలో కేంద్రం, రాష్ట్రాల సమన్వయం పటిష్టమవడంతో పన్ను సమగ్రత స్థిరపడింది. ప్రాథమిక అవసరాల వస్తువులపై రేటు తగ్గింపులు, సబ్సిడీలు వల్ల వినియోగదారులకు సుమారు ₹10,000 కోట్ల ఉపశమనం లభించింది.

2025లో అమల్లోకి వచ్చిన తాజా జీఎస్టీ సవరణల్లో ‘కొత్త పన్ను అమలు’గా పిలువబడే మార్పులు ఆర్థిక కార్యకలాపాలపై మరింత స్పష్టమైన ప్రభావం చూపుతున్నాయి. జీఎస్టీ కౌన్సిల్ నిర్ణయాల ప్రకారం కొన్ని విలాస సేవలపై అదనపు 2% సెస్ అమలు చేయబడింది. ఈ సెస్ ద్వారా కేంద్రం ‘గ్రీన్ ఫండ్’ సృష్టించి పర్యావరణ పరిరక్షణ, పునరుత్పత్తి శక్తి ప్రాజెక్టులకు నిధులు సమకూర్చే యత్నం ప్రారంభించింది. అదే సమయంలో ఎలక్ట్రిక్ వాహనాలు, సోలార్ పరికరాలు, బయోఫ్యూయెల్ ఉత్పత్తులపై పన్ను రేట్లు 12% నుండి 5%కి తగ్గించ బడ్డాయి. ఈ మార్పు పర్యావరణ అనుకూల పరిశ్రమలకు ఊతమిచ్చి, స్వచ్ఛ శక్తి రంగాన్ని ప్రోత్సహించే దిశగా దోహద పడుతోంది.

అలాగే ఆన్‌లైన్ సేవలు, డిజిటల్ మార్కెటింగ్, ఫ్రీలాన్స్ వృత్తులు, ఇన్‌ఫ్లూయెన్సర్ ఆర్థిక వ్యవస్థలపై కొత్త పన్ను నియమాలు అమలవుతున్నాయి. 2025 ఆర్థిక సంవత్సరానికి అనుగుణంగా ఈ వర్గాలకు ప్రత్యేక జీఎస్టీ నిబంధనలు రూపొందించ బడ్డాయి, తద్వారా డిజిటల్ వాణిజ్యం పారదర్శకంగా ఉండేలా చర్యలు తీసుకున్నారు. ఈ నిబంధనల ద్వారా ప్రభుత్వ ఆదాయం పెరగడం మాత్రమే కాదు, డిజిటల్ రంగంలో సమాన పోటీ వాతావరణం ఏర్పడుతోంది.

జీఎస్టీ మార్పులు ధరల స్థిరత్వం, వినియోగదారుల కొనుగోలు శక్తి, వ్యాపారాల లాభదాయకత, ప్రభుత్వ ఆదాయ స్థిరత్వం — ఈ నాలుగు ప్రధాన స్తంభాల మధ్య సమతౌల్యం సాధించే ప్రయత్నంగా కొనసాగుతున్నాయి. వినియోగదారుల కోణంలో తక్కువ రేట్లు జీవన వ్యయాన్ని తగ్గిస్తే, వ్యాపారుల దృష్టిలో వేగవంతమైన రిఫండ్ వ్యవస్థలు, ఇన్‌పుట్ టాక్స్ క్రెడిట్ సౌలభ్యం వ్యాపార సౌలభ్యాన్ని పెంచుతున్నాయి. ప్రభుత్వ దృష్టిలో జీఎస్టీ ఆదాయం స్థిరంగా పెరుగుతుండడం, పన్ను ఎగవేత తగ్గడం ఆర్థిక క్రమశిక్షణను బలోపేతం చేస్తోంది.

ఎనిమిదేళ్ల అనుభవం చూపినట్లుగా జీఎస్టీ వ్యవస్థ పన్ను పరిపాలనలో విప్లవాత్మకమైన మార్పును తెచ్చింది. లావాదేవీల పారదర్శకత పెరగడం, అవినీతి తగ్గడం, వ్యాపార పద్ధతులు సాంకేతిక ఆధారితంగా మారడం వంటి ఫలితాలు కనిపిస్తున్నాయి. అయితే ఇంకా కొన్ని సమస్యలు — చిన్న వ్యాపారుల రిఫండ్ ఆలస్యం, రిటర్న్ ఫైలింగ్ సాంకేతికతపై అవగాహన లేకపోవడం, గడువుల సమస్యలు వంటి అంశాలు సవాళ్లుగానే ఉన్నాయి.

సమగ్రంగా చూస్తే, జీఎస్టీ మార్పులు భారత ఆర్థిక దిశను శాస్త్రీయంగా, పారదర్శకంగా మారుస్తున్నాయి. ధరల నియంత్రణ, వ్యాపార సౌలభ్యం, వినియోగదారుల రక్షణ, ప్రభుత్వ ఆదాయ స్థిరత్వం మధ్య సమతౌల్యం సాధించగలిగితే, భారతదేశం పన్ను సంస్కరణలలో ప్రపంచానికి ఆదర్శంగా నిలుస్తుంది. భవిష్యత్తులో జీఎస్టీ వ్యవస్థ మరింత సరళంగా, ప్రజానుకూలంగా, వ్యాపారానుకూలంగా మారే అవకాశం ఉన్నది. ఇదే జీఎస్టీ సంస్కరణల అసలైన విజయపథం — అభివృద్ధి, పారదర్శకత, సమతౌల్యం కలిసిన ఆర్థిక శక్తి.