కాకతీయ కలగూర గంప -8
తెలంగాణ పాత ముచ్చట్లు
ప్రతి మనిషికి చదువు బాటలో తొలి అడుగులు ప్రాధమిక పాఠశాలలో పడినా అవి బుడి బుడి అడుగులే! ఐతే అక్కడ బీజాలు పడ్డ మన అక్షర పదాల సముదాయానికి వాక్య నిర్మాణ పద బంధ రూపాన్ని, వ్యాకరణ స్వరూపాన్ని ఇచ్చేది; ఇంకా… అంకెలను సంఖ్యల్లోకి, సమీకరణాలలోకి పెంపొందించేదీ , చారిత్రిక సంఘటనలనూ, భౌగోళిక రూపు రేఖలనూ, భౌతిక, రసాయనిక, జీవ శాస్త్ర సిద్ధాంతాల నిత్య సత్యాలను మన బ్రతుకు రక్తంలోకి ఎక్కించేది ‘మాధ్యమికోన్నత పాఠశాల’లో. 6వ తరగతి నుండి HSC (ప్రస్తుతం SSC) దాకా చదువుకున్న ప్రతి విద్యార్ఠీ ఆ కాలపు తన బడి జీవితాన్నీ, అప్పటి మిత్ర బృందాన్నీ మరిచి పోలేని ఒక అద్భుత అనుభూతినిచ్చే ప్రీతికరమైన అనుభవాల సమ్మేళనం..మంచీ, చెడూ అప్పుడప్పుడే తెలుస్తున్న పదేండ్ల బాల్యంలో 6వ తరగతిలో ప్రవేశించి, నూనూగు మీసాల 15 ఏండ్ల వయస్సులో 10వ తరగతి అంటే యెస్. యెస్. సి. రాష్ట్ర స్థాయి పరీక్షను రాయడం జరిగేది ఈ టైంలోనే. మొట్టమొదటి సారిగా మనకు ఎప్పుడూ మరచిపోలేని స్నేహితులేర్పడటం జరిగేది ఇక్కడే! శ్రీ చందాకాంతయ్య శ్రేష్ఠి గారంటే వరంగల్ నగరంలో అలనాటి ఒక మహోన్నత నిరాడంబర ధనిక వ్యాపారి. వేదాంతి. ఉదార దాన శీలి. ఆయన గొప్పదనం గురించి ఎన్నో నిజాలున్నయి. కాళోజీ గారు చెప్పిన ఒక ఉదంతం మీకు వివరిస్తాను. ఏదో సందర్భంలో చందా కాంతయ్య గారిని సన్మానించే కార్యక్రమంలో భాగంగా ఆయన్ను టాపు లేని ఒక కారులో ఊరేగిస్తున్నారు.
ఆ జనంలో మన కాళోజీ కూడా వున్నారు. మధ్య, మధ్యలో ‘చందా కాంతయ్య గారికీ’ అంటే జనమందరూ ‘జై’ అని నినదిస్తున్నారు.
ఆ క్రమంలో చందా కాంతయ్య గారు కూడా చేతులు పైకెత్తి ‘జై’ అంటున్నట్టు కాళోజీ గమనించారు. ‘ఇదేమిటీ, ఈయన తనకు తాను జై కొడుతున్నాడేంటీ!’ అని ఆశ్చర్యబోయిన కాళోజీ కారుకు దగ్గరగా పోయి ఆయన్ను నిశితంగా గమనించారు. అప్పుడు తెలిసిందేమిటంటే అందరూ చందా కాంతయ్య గారి పేరెత్తినప్పుడు ఆయన మాత్రం తన తండ్రి పేరు ఉచ్ఛరించే వారంట. అంటే ఆయనకు అందరూ జయధ్వానాలు పలుకుతుంటే ఆయన వాటిని తన తండ్రి గారి పేరుకు బదలాయిస్తున్నారన్నమాట! అంతటి మహోన్నతుడు అలనాటి నిజాం కాలంలో (1944 లో) వరంగల్ లో నగరంలో ఒక బడిని –అదీ తెలుగు మాధ్యమంలో- ప్రారంభించాలనుకున్నారు. అందుకుగాను లక్ష రూపాయల విరాళమిచ్చారు. ఎవరి సలహాలు తీసుకున్నారో ఏమో గానీ అది వరంగలుకు మొట్ట మొదటి విద్యా తులసి చెట్టుగా పుట్టింది. దాని పేరు కూడా ఎంత అద్భుతంగా వుందో గమనించండి. ‘ఆంధ్ర విద్యాభివర్ధని బహుళార్ఠ సాధకోన్నత పాఠశాల’. సింపుల్ గా దాన్ని ఏ వీ హైస్కూల్ అనే వాళ్ళం. ఆరోజుల్లో స్కూల్ ఫైనల్ అంటే 11వ తరగతి (HSC). ఐతే అప్పటికే హనుమకొండలో ఎప్పుడో నిజాం ప్రభుత్వం నెలకొల్పిన ప్రభుత్వ బహుళార్ఠ సాధకోన్నత పాఠశాల వుంది కాబట్టి, ఏ వీ హై స్కూలును గూడా బహుళార్ఠ సాధకోన్నత పాఠశాలగా ఏర్పరచారు కాబోలు.ఇందులో 12 వ తరగతి వరకు ఉండి అప్పుడు పబ్లిక్ పరీక్ష (దీన్ని మల్టీ పర్పస్ హెచ్ యెస్ సీ అంటారు) రాయాలి. ఇది పాసయితే కాలేజీ లో పీ యూ సీ చదవకుండా నేరుగా డిగ్రీ లో జాయిన్ కావచ్చు. పేరు ఏ వీ హైస్కూల్ ఐనా అందరూ అనేది ‘చందా కాంతయ్య బడి’. ఆయనకు అండగా నగర పెద్దలు వద్దిరాజు రాజేశ్వర రావు, కాళోజి రామేశ్వర రావు గార్లు కమిటీ సభ్యులుగా సహకరించారు. ఎం ఎస్ రాజలింగం గారు కార్యదర్శి.
ఆ పాఠశాల ప్రారంభ సంవత్సరాలలో ప్రోత్సాహక దృక్పథంతో జీతం తీసుకోకుండా పని చేసిన ప్రముఖులు భండారు చంద్రమౌళీశ్వర రావు, పాములపర్తి సదాశివరావు, అడవాల సత్యనారాయణ, బజారు హనుమంత రావు గార్లు.
ఆ క్రమంలో చందా కాంతయ్య గారు కూడా చేతులు పైకెత్తి ‘జై’ అంటున్నట్టు కాళోజీ గమనించారు. ‘ఇదేమిటీ, ఈయన తనకు తాను జై కొడుతున్నాడేంటీ!’ అని ఆశ్చర్యబోయిన కాళోజీ కారుకు దగ్గరగా పోయి ఆయన్ను నిశితంగా గమనించారు. అప్పుడు తెలిసిందేమిటంటే అందరూ చందా కాంతయ్య గారి పేరెత్తినప్పుడు ఆయన మాత్రం తన తండ్రి పేరు ఉచ్ఛరించే వారంట. అంటే ఆయనకు అందరూ జయధ్వానాలు పలుకుతుంటే ఆయన వాటిని తన తండ్రి గారి పేరుకు బదలాయిస్తున్నారన్నమాట! అంతటి మహోన్నతుడు అలనాటి నిజాం కాలంలో (1944 లో) వరంగల్ లో నగరంలో ఒక బడిని –అదీ తెలుగు మాధ్యమంలో- ప్రారంభించాలనుకున్నారు. అందుకుగాను లక్ష రూపాయల విరాళమిచ్చారు. ఎవరి సలహాలు తీసుకున్నారో ఏమో గానీ అది వరంగలుకు మొట్ట మొదటి విద్యా తులసి చెట్టుగా పుట్టింది. దాని పేరు కూడా ఎంత అద్భుతంగా వుందో గమనించండి. ‘ఆంధ్ర విద్యాభివర్ధని బహుళార్ఠ సాధకోన్నత పాఠశాల’. సింపుల్ గా దాన్ని ఏ వీ హైస్కూల్ అనే వాళ్ళం. ఆరోజుల్లో స్కూల్ ఫైనల్ అంటే 11వ తరగతి (HSC). ఐతే అప్పటికే హనుమకొండలో ఎప్పుడో నిజాం ప్రభుత్వం నెలకొల్పిన ప్రభుత్వ బహుళార్ఠ సాధకోన్నత పాఠశాల వుంది కాబట్టి, ఏ వీ హై స్కూలును గూడా బహుళార్ఠ సాధకోన్నత పాఠశాలగా ఏర్పరచారు కాబోలు.ఇందులో 12 వ తరగతి వరకు ఉండి అప్పుడు పబ్లిక్ పరీక్ష (దీన్ని మల్టీ పర్పస్ హెచ్ యెస్ సీ అంటారు) రాయాలి. ఇది పాసయితే కాలేజీ లో పీ యూ సీ చదవకుండా నేరుగా డిగ్రీ లో జాయిన్ కావచ్చు. పేరు ఏ వీ హైస్కూల్ ఐనా అందరూ అనేది ‘చందా కాంతయ్య బడి’. ఆయనకు అండగా నగర పెద్దలు వద్దిరాజు రాజేశ్వర రావు, కాళోజి రామేశ్వర రావు గార్లు కమిటీ సభ్యులుగా సహకరించారు. ఎం ఎస్ రాజలింగం గారు కార్యదర్శి.
ఆ పాఠశాల ప్రారంభ సంవత్సరాలలో ప్రోత్సాహక దృక్పథంతో జీతం తీసుకోకుండా పని చేసిన ప్రముఖులు భండారు చంద్రమౌళీశ్వర రావు, పాములపర్తి సదాశివరావు, అడవాల సత్యనారాయణ, బజారు హనుమంత రావు గార్లు.
హైదరాబాద్ రాష్ట్రం భారత దేశంలో విలీనమైన పిదప 1949 -50 లలో ఆంధ్ర ప్రాంతం నుండి అనేక అధ్యాపకులు ఒక సమూహంగా వచ్చి ఏ. వీ. హైస్కూల్ లో చేరడమయింది. వారికి నాయకుడు ఆ స్కూల్ ప్రధానోపాధ్యాయులు యద్దనపూడి కోదండ రామశాస్త్రి గారు.అందరూ అనేది వై కె శాస్త్రి గారు అని. తర్వాత 1951 లో విశ్వనాథ సత్యనారాయణగారి సోదరుడు విశ్వనాథ వెంకటేశ్వర్లు గారు కూడా ఆ స్కూల్ కి తెలుగు అధ్యాపకుడి గా చేరారు. మాకు తెలిసిన అప్పటి కొందరు ఉపాధ్యాయుల పేర్లు: కొండల్ రావు, సుబ్బారావు, హరి రాధాకృష్ణ మూర్తి , సోమేశ్వర రావు, శ్రీనివాస మూర్తి సార్లు.
ఇక ప్రముఖ ధ్వన్యనుకరణ కళాకారుడు నేరెళ్ళ వేణుమాధవ్ గారు, సాహితీ మేధావులు కోవెల సంపత్కుమారాచార్య, కోవెల సుప్రసన్నాచార్యగార్లు అలనాటి (1950 ల నాటి) ఏ వీ హైస్కూల్ విద్యార్థులే. మా మిత్రుడు, మొన్ననే పరమపదించిన రిటైర్డ్ IAS అధికారి ముదిగొండ వీరభద్రయ్య గారు 1964 విద్యార్థి. ఇంకా హరి శివకుమార్, కాశీ విశ్వనాధం, గుముడవెల్లి పురుషోత్తం, హరి సనత్కుమార్, భండారు ఉమామహేశ్వర రావు, మిమిక్రీ శ్రీనివాస్ మొదలగు ప్రముఖులు ఈ పాఠశాలాలయ పూర్వ విద్యార్థులే!
మేము ఆ స్కూలు లో చదవలేదు కాబట్టి – ఇంతకంటే ఎక్కువ చెప్పలేము. కాని ఆ పాఠశాల మా ఇంటికి ఫర్లాంగ్ దూరం మాత్రమే వుండటం, ఆ స్కూల్ అధ్యాపకులు చాలామంది మా ఇంటి చుట్టుపక్కలనే నివాసం ఉండేవారు కనుక మాకు ఆ పాఠశాల ప్రత్యేకతలు తెలుసు. పైన పేర్కొన్న మహనీయులలో వశిష్టులను పోలిన ఋషితుల్యుడు హరి రాధా కృష్ణమూర్తి గారి గురించి తెలిసిన విషయ మేమంటే శ్రీ భద్రకాళీ మాతకు అలనాటి ఉగ్ర రూపాన్ని మార్చి నేటి ప్రశాంత సుందర ముఖ వర్చస్సు తో మనను ఆశీర్వదించే రూపాన్ని కలిగించడంలో (1940 ప్రాంతాల్లో) ఆయన ముఖ్య కారకుడు అని అనేవారు. ఆనాటి భద్రకాళి దేవాలయ ప్రధాన (మరియు తొలి) అర్చకుడు గణపతి శాస్త్రి గారికి గురు తుల్యులు, ఒక బ్రహ్మర్షి.
మొదట ఆ పాఠశాల ఎల్లమ్మ బజార్ లో చకిలం దామోదర్ సందు దగ్గర వుండేది. తరువాత మట్టెవాడ లోని నేరెళ్ళ బిల్డింగ్ కు మారింది. 1962 వరకు స్వంత భవనాలను సమకూర్చుకుని ప్రస్తుత రాం-లక్ష్మన్ సినిమాకు యెదురుగా వున్న విశాల ప్రదేశంలోకి మారింది.1948 లోనే వరంగల్ లో మరొక చదువుల బడి మొకరంజాహీ రోడ్ దగ్గర డాక్టర్ కే పీ రెడ్డి దవాఖానా పక్కనే ఒక పాత బిల్డింగ్ లో ప్రారంభమైంది. కారకులు బజారు హన్మంతరావు. పాములపర్తి సదాశివరావు గార్లు. అది మహబూబియా ఉన్నత పాఠశాల. ఉన్నత విలువల విద్య నందించడంలో ఏ వీ హైస్కూలుకు సమానమైన పాఠశాల. దానికి కారణం ఆరంభ దశ నుండి ఓర్పు, నేర్పుతో తోటి ఉపాధ్యాయ బృందానికి మార్గదర్శకంగా పాతికేండ్లు హెడ్మాస్టర్ గా పనిచేసి ” నేను చదివింది హన్మంత రావు బడి లో” అని గర్వంగా చెప్పుకునే అనేకమంది పూర్వ విద్యార్థులను తయారుచేసిన ఆ హన్మంత రావు సారే!
మొదట ఆ పాఠశాల ఎల్లమ్మ బజార్ లో చకిలం దామోదర్ సందు దగ్గర వుండేది. తరువాత మట్టెవాడ లోని నేరెళ్ళ బిల్డింగ్ కు మారింది. 1962 వరకు స్వంత భవనాలను సమకూర్చుకుని ప్రస్తుత రాం-లక్ష్మన్ సినిమాకు యెదురుగా వున్న విశాల ప్రదేశంలోకి మారింది.1948 లోనే వరంగల్ లో మరొక చదువుల బడి మొకరంజాహీ రోడ్ దగ్గర డాక్టర్ కే పీ రెడ్డి దవాఖానా పక్కనే ఒక పాత బిల్డింగ్ లో ప్రారంభమైంది. కారకులు బజారు హన్మంతరావు. పాములపర్తి సదాశివరావు గార్లు. అది మహబూబియా ఉన్నత పాఠశాల. ఉన్నత విలువల విద్య నందించడంలో ఏ వీ హైస్కూలుకు సమానమైన పాఠశాల. దానికి కారణం ఆరంభ దశ నుండి ఓర్పు, నేర్పుతో తోటి ఉపాధ్యాయ బృందానికి మార్గదర్శకంగా పాతికేండ్లు హెడ్మాస్టర్ గా పనిచేసి ” నేను చదివింది హన్మంత రావు బడి లో” అని గర్వంగా చెప్పుకునే అనేకమంది పూర్వ విద్యార్థులను తయారుచేసిన ఆ హన్మంత రావు సారే!
ఆరోజుల్లో (1970 దాకా) రెండు పాఠశాలల వ్యత్యాసం పరిశీలిస్తే – ఏ వీ హైస్కూల్ మెజారిటీ విద్యార్థులు ఆర్థిక పటిష్టత వున్న పెద్ద కులాల (బ్రాహ్మణ, వైశ్య) వారు. ఇక మహబూబియా విద్యార్థులంటే బడుగు వర్గపు (బిసి, యెస్ సి, యస్ టి) “నేత, బీడీ, ఆజంజాహీ” కార్మిక సంతతి. ఒక విధంగా చెప్పాలంటే అలనాటి ఏ. వీ. హైస్కూల్ “విశ్వనాథ సత్యనారాయణ” అయితే మహబూబియా పాఠశాల “గురజాడ అప్పారావు”
(మహబూబియా పాఠశాల అలనాటి మేటి ఉపాధ్యాయ వివరాలు మరోసారి) శ్రీమతి పాములపర్తి చంద్రకీర్తి
(మహబూబియా పాఠశాల అలనాటి మేటి ఉపాధ్యాయ వివరాలు మరోసారి) శ్రీమతి పాములపర్తి చంద్రకీర్తి
పాములపర్తి నిరంజన్ రావు
