దేశీయ మొబైల్‌ అనువర్తనాల రూపకల్పన

భారత ప్రభుత్వ ఎలక్ట్రానిక్స్-ఇన్ఫర్మేషన్‌ ‌టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ సమాచార సాంకేతిక చట్టంలోని సెక్షన్‌ 69ఎ ‌కింద తనకుగల అధికారాల మేరకు 59 చైనా అనువర్తనాలను నిషేధించింది. భారత సమగ్రత, సార్వభౌమత్వానికి హానికలిగించే కార్యకలాపాలకు పాల్పడుతున్నట్లు తనకు సమాచారం అందిన నేపథ్యంలో దేశ రక్షణ, ప్రభుత్వ-ప్రజా భద్రత దిశగా ఈ చర్య తీసుకుంది. దీనిపై మంత్రిత్వశాఖ విడుదల చేసిన పత్రిక ప్రకటన ప్రకారం- ‘‘కొన్ని అనువర్తనాల వాడకంవల్ల సమాచార భద్రత, వ్యక్తిగత గోప్యతలకు ముప్పు ఉందని ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తూ పౌరులకు నుంచి అనేక విజ్ఞప్తులు అందాయి.’’ చైనా అనువర్తనాల నిషేధం వెనుక కారణాలపై భారత ప్రభుత్వాన్ని ఉటంకిస్తూ- ‘‘కొన్ని శక్తుల ద్వారా ఈ సమాచారం సంకలనం, లోతైన శోధన, ముఖ్యాంశాల క్రోడీకరణ వంటి కార్యకలాపాలు భారత జాతీయ భద్రత,  రక్షణకు భంగం కలిగించేవిగా ఉన్నాయి.

ఇలాంటి కార్యకలాపాలవల్ల అంతిమంగా భారత సార్వభౌమత్వం, సమగ్రతలకు ముప్పు వాటిల్లే ప్రమాదం ఉంది. ఇది అత్యంత తీవ్ర, ఆందోళనకర అంశం కావడంవల్ల దీనిపై అత్యవసర చర్యలు అవసరమయ్యాయి’’ అని బ్రిటిష్‌ ‌బ్రాడ్‌కాస్టింగ్‌ ‌కార్పొరేషన్‌ (‌బిబిసి) నివేదించింది. ఈ మేరకు నిషేధించిన 59 చైనా అనువర్తనాల జాబితాలో ‘‘టిక్‌టాక్‌, ‌షేర్‌ఇట్‌, ‌హెలో, క్యామ్‌ ‌స్కానర్‌, ‌క్లీన్‌మాస్టర్‌’’ ‌వగైరాలు ప్రముఖమైనవి. ఈ నిషేధిత టిక్‌టాక్‌, ‌క్లబ్‌ ‌ఫ్యాక్టరీ, యూసీ బ్రౌజర్‌ ‌తదితర అనువర్తనాలన్నిటికీ కలిపి మే నెలలో 500 మిలియన్లకుపైగా నెలవారీ వాడకందారులు ఉన్నట్లు నమోదైంది. అలాగే గతనెల గణాంకాల మేరకు ఈ 59 అనువర్తనాలలో 27 భారత్‌లోని 1000 అగశ్రేణి ఆండ్రాయిడ్‌ ‌యాప్‌ల జాబితాలో ఉన్నాయని ‘టెక్‌‌క్రంచ్‌ ‌డాట్‌కామ్‌’ ‌వెల్లడించింది.
ఈ చైనా అనువర్తనాలు భారతదేశంలోకి చొచ్చుకుపోయినందువల్ల మనం పొందినదేమిటి? ఇందుకు దిగువ పేర్కొన్న మూడు అంశాలు ముఖ్యమైనవి కావచ్చు:

భారత్‌లో స్మార్ట్ ‌ఫోన్ల వినియోగం పెరుగుదల:
దేశంలో 2014 నుంచి 2020 మధ్య మొబైల్‌ ‌ఫోన్‌ ‌వాడకందారులలో స్మార్ట్ ‌ఫోన్‌ ‌వినియోగ వాటా పెరుగుదలపై ‘స్టాటిస్టా పరిశోధన విభాగం’ 2020 జూన్‌ 25‌న ప్రకటించిన అధ్యయనం ప్రకారం… 2018 నాటికి 26 శాతం కాగా, 2022కల్లా భారత్‌లో స్మార్ట్ ‌ఫోన్‌ ‌వాడకందారులు 36 శాతానికి చేరగలరని అంచనా.

భారత్‌లో ఇంటర్నెట్‌ ‌వినియోగం:
దేశంలో ఇంటర్నెట్‌ ‌వినియోగంపై ‘స్టాటిస్టికా’లో 2020 జూన్‌ 29‌నాటి సనికా దివాన్జీ వ్యాసం ‘స్టాటిస్టిక్స్ అం‌డ్‌ ‌ఫ్యాక్టస్’‌లో పేర్కొన్న ప్రకారం… 560 మిలియన్లకుపైగా వినియోగదారులతో భారత్‌ ‌ప్రపంచంలో రెండో అతిపెద్ద ఆన్‌లైన్‌ ‌విపణిగా పరిగణనలోకి వచ్చింది. తదనుగుణంగా 2023 నాటికి దేశంలో ఇంటర్నెట్‌ ‌వినియోగదారుల సంఖ్య 650 మిలియన్లు దాటగలదని అంచనా. అయితే, వాడకందారుల సంఖ్య అత్యధికంగా కనిపిస్తున్నా, దేశంలో ఇంటర్నెట్‌ ‌వ్యాప్తి 50 శాతంగా మాత్రమే నమోదైంది.

సామాజిక మాధ్యమ విస్తృతి:
దేశంలో సామాజిక మాధ్యమాల విస్తృతి 2023 నాటికి జనాభాలో 31 శాతానికి వ్యాపిస్తుందని ‘స్టాటిస్టికా’లో 2020 మే 26నాటి సనికా దివాన్జీ తన ‘ఇండియన్‌ ‌సోషల్‌ ‌నెట్‌వర్కింగ్‌ ‌పెనెట్రేషన్‌ 2017-2023’ ‌వ్యాసంలో అంచనా వేశారు.

మొబైల్‌ అనువర్తనాల విస్తృత వినియోగానికి మూడు ప్రధాన శక్తులు చోదకాలుగా కీలకపాత్ర పోషిస్తున్నట్లు పైన పేర్కొన్న వాస్తవాలు స్పష్టం చేస్తున్నాయి. ఆ మేరకు స్మార్ట్ ‌ఫోన్ల వాడకం పెరగడం, దేశంలోకి ఇంటర్నెట్‌ ‌చొచ్చుకుపోతుండటం, సామాజిక మాధ్యమ నెట్‌వర్క్‌లో ఇంటర్నెట్‌ ‌ప్రాచుర్యం-వినియోగం ముఖ్య కారణాలు కావచ్చునని తేలుతోంది. అందువల్ల భారత వినియోగదారులలోకి చైనా అనువర్తనాలు చొచ్చుకుపోవడంలో ఈ అంశాలన్నీ తోడ్పడ్డాయని భావించవచ్చు.
ఈ 59 చైనా అనువర్తనాలను కేంద్ర ప్రభుత్వం నిషేధించిన ప్రస్తుత నేపథ్యంలో- ఇవి సమాజంలోని భిన్న రంగాలతో ముడిపడి ఉండవచ్చు. కానీ, విద్యా ప్రగతి, శిక్షణ, నైపుణ్యాభివృద్ధికి దోహదపడగల లేదా సమాజానికి సాధారణ విలువ జోడించగల విద్యా-విజ్ఞానపరమైన విలువలు వాటిలో ఏ ఒక్కదానికీ లేవు. ఇప్పుడిక సదరు చైనా అనువర్తనాలను నిషేధించిన తర్వాత మొబైల్‌ అనువర్తనాల రూపకల్పనకు సమాచార సాంకేతిక నైపుణ్య అనుసంధానంలో దేశంలోని ఉన్నత విద్యాసంస్థల ముందున్న మార్గాలు… అవి ఏ మేరకు క్రియాశీల పాత్ర పోషించగలవు… తద్వారా సాంకేతిక పర్యావరణంతో కూడిన స్వదేశీ మొబైల్‌ అనువర్తనాల ఆవిర్భావానికి తోడ్పడగలవన్నది చర్చనీయాంశం. ఆ మేరకు స్వదేశీ అనువర్తనాల రూపకల్పన సాధ్యమైనపుడు వాటిని భారతదేశం కోసం… భారతదేశం చేత… భారతదేశం రూపొందించిన సొంత మొబైల్‌ అనువర్తనాలుగా చాటుకోవచ్చు. ఈ నేపథ్యంలో స్వదేశీ మొబైల్‌ అనువర్తనాల రూపకల్పనకు సంబంధించి  సంస్థాగత-పారిశ్రామిక భాగస్వామ్యం ఆవిర్భావంపై విశ్లేషణ దిశగా కింది అంశాలను పరిశీలించవచ్చు:

(రేపటి సంచికలో ..)

 -ప్రొఫెసర్‌ ‌నాగేశ్వర్‌ ‌రావు,
ఉప కులపతి
ఇందిరాగాంధీ జాతీయ సార్వత్రిక విశ్వవిద్యాలయం, న్యూఢిల్లీ